જન્માષ્ટમી પર નિબંધ: તમામ જ્ઞાતિઓ તેમના મહાપુરુષોના જન્મદિવસો ખૂબ જ ધામધૂમથી ઉજવે છે. જન્માષ્ટમીનો તહેવાર તમામ હિન્દુઓ માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ તહેવાર છે અને દર વર્ષે ઉજવવામાં આવે છે. તે ભગવાન કૃષ્ણની જન્મજયંતિ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે, તેથી તેને શ્રી કૃષ્ણ જન્માષ્ટમી કહેવામાં આવે છે.
તે અન્ય ઘણા નામોથી પણ ઓળખાય છે જેમ કે – કૃષ્ણાષ્ટમી, ગોકુલાષ્ટમી, અષ્ટમી રોહિણી, શ્રી કૃષ્ણ જયંતિ, શ્રી જયંતિ વગેરે. ભગવાન કૃષ્ણ હિન્દુ ધર્મના ભગવાન હતા. તેનો જન્મ પૃથ્વી પર માનવ સ્વરૂપમાં થયો હતો જેથી તે માનવ જીવન બચાવી શકે અને માનવ દુઃખ દૂર કરી શકે.
કેટલાક લોકો માને છે કે કૃષ્ણ ભગવાન વિષ્ણુના આઠમા અવતાર હતા. પરંતુ મોટાભાગના લોકો તેને જન્માષ્ટમી કહે છે. જન્માષ્ટમી ભગવાન કૃષ્ણના જન્મદિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. આ તહેવાર સમગ્ર વિશ્વમાં ખૂબ જ આસ્થા અને આદર સાથે ઉજવવામાં આવે છે.
માત્ર ભારતમાં જ નહીં પરંતુ વિદેશમાં વસતા ભારતીયો પણ જન્માષ્ટમીની ખૂબ જ શ્રદ્ધા અને ઉલ્લાસ સાથે ઉજવણી કરે છે. શ્રી કૃષ્ણ યુગોથી આપણી આસ્થાનું કેન્દ્ર રહ્યા છે. ક્યારેક તેઓ માતા યશોદાના લાલ હોય છે તો ક્યારેક તેઓ બ્રજના તોફાની કાન્હા હોય છે. હિન્દુઓ આ તહેવારને ભગવાન વિષ્ણુના અવતાર શ્રી કૃષ્ણના જન્મ તરીકે ઉજવે છે.
દિવસે ને દિવસે તેમના ભક્તોની સંખ્યા વધી રહી છે. જ્યારે દુનિયામાં પાપ, અત્યાચાર, દ્વેષ અને દ્વેષ વધુ વધે છે, ધર્મનો નાશ થવા લાગે છે, સજ્જનો અને ગરીબો પર અત્યાચાર થાય છે, ત્યારે એક મહાન શક્તિ આ જગતમાં અવતરે છે અને ધર્મની સ્થાપના કરે છે.
કંસનો જુલમ ખૂબ જ વધી ગયો હતો અને ગરીબો પર અત્યાચાર થઈ રહ્યા હતા ત્યારે જ શ્રી કૃષ્ણએ પણ પૃથ્વી પર અવતાર લીધો હતો. તેમનું સ્વરૂપ જોવામાં ખૂબ જ આકર્ષક હતું, જેના કારણે તમામ ગોપીઓ તેમના પર મોહિત થઈ ગઈ હતી. તેના હાથમાં વાંસળી અને માથા પર મોરપીંછ હતું.
શ્રી કૃષ્ણનો જન્મ – Birth Of Shree Krishna
શ્રી કૃષ્ણનો જન્મ રાત્રે 12 વાગ્યે તેમના મામા કંસના કારાવાસમાં થયો હતો. હિંદુ કેલેન્ડર મુજબ, કૃષ્ણ જન્માષ્ટમી રોહિણી નક્ષત્રમાં શ્રાવણ મહિનાના કૃષ્ણ પક્ષની આઠમી તારીખે આવે છે. તેમના પિતાનું નામ વાસુદેવ અને માતાનું નામ દેવકી હતું. આ તહેવાર ઓગસ્ટ અથવા સપ્ટેમ્બરમાં આવે છે.
કૃષ્ણ જન્માષ્ટમીના એક દિવસ પહેલા, લોકો સપ્તમીના દિવસે વર્તુળ રાખે છે અને મધ્યરાત્રિએ 12 વાગ્યે કૃષ્ણના જન્મ પછી, ઘંટ વગાડીને શ્રી કૃષ્ણની આરતી કરવામાં આવે છે. આ પછી, લોકો તેમના સંબંધીઓ અને પડોશીઓમાં પ્રસાદ વહેંચીને તેમની ખુશી વ્યક્ત કરે છે. તે પછી તેઓ પોતાનો ખોરાક ખાય છે. આ રીતે આખો દિવસ ઉપવાસ રાખીને આ તહેવાર ઉજવવામાં આવે છે.
પૌરાણિક કથાઃ
દેવકી કંસની બહેન હતી અને કંસ મથુરાના રાજા હતા. તેણે મથુરાના રાજા અને તેના પિતા અગ્રસેનને કેદ કર્યા અને પોતે રાજા બન્યા. કંસ તેની બહેનને જીવ કરતાં પણ વધારે પ્રેમ કરતો હતો. દેવકીના લગ્ન કંસના મિત્ર વાસુદેવ સાથે થયા હતા.
કંસ ખૂબ જ ક્રૂર હતો. લગ્ન પછી જ્યારે તે તેની બહેન દેવકીને રથમાં બેસી સાસરે જવા જતો હતો ત્યારે એક આકાશવાણી આવી – ‘જે બહેનને તમે આટલા પ્રેમથી વિદાય આપી રહ્યા છો તેનું આઠમું સંતાન તારા મૃત્યુનું કારણ બનશે’. આ અવાજ સાંભળીને કંસ ગભરાઈ ગયો.
તેણે તેની બહેન અને તેના પતિને કારખાનામાં બંધ કરી દીધા હતા. દેવકીને સાત પુત્રો હતા પરંતુ કંસએ તેમને નિર્દયતાથી મારી નાખ્યા. જ્યારે દેવકીના આઠમા પુત્રનો જન્મ થયો ત્યારે જેલના તમામ રક્ષકો ઊંઘી ગયા હતા. વાસુદેવ તેમના બાળકને ગોકુલમાં નંદા બાબાના ઘરે મૂકીને તેમની પુત્રી સાથે પાછા ફર્યા.
જ્યારે સવાર થઈ ત્યારે વસુદેવે તે કન્યાને કંસને સોંપી દીધી. કંસના પથ્થર પર તમાચો મારતાની સાથે જ તે છોકરી આકાશમાં ઉડી ગઈ અને રસ્તામાં તેણે કહ્યું કે જેણે તને માર્યો તે હજી જીવતો છે અને ગોકુળમાં પહોંચી ગયો છે. આ અવાજ સાંભળીને કંસ ખૂબ જ ગભરાઈ ગયો.
તેણે કૃષ્ણને મારવાનો ઘણો પ્રયાસ કર્યો. તેણે પુતના, વકાસુર જેવા અનેક રાક્ષસોને કૃષ્ણને મારવા મોકલ્યા પણ કોઈ કૃષ્ણને મારી શક્યું નહીં. શ્રી કૃષ્ણે બધાને મારી નાખ્યા હતા.
જન્માષ્ટમીનું મહત્વ – Janmashtami Nu Mahatva
આપણે પહેલેથી જ જાણીએ છીએ કે લગ્નજીવનની શરૂઆત થતાં જ. દરેક દંપતીની ઈચ્છા હોય છે કે જીવનભર એક અનોખું બાળક હોય. જો કે તમામ યુગલોને આ આશીર્વાદ મળે છે પરંતુ કેટલાક વહેલા હોય છે અને કેટલાક કેટલાક કારણોસર મોડું થાય છે.
બધી પરિણીત સ્ત્રીઓ માતૃત્વ ભેટ તરીકે એક વર્તુળ રાખે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે જે લોકો જન્માષ્ટમીના દિવસે આ વ્રતને પૂર્ણ ભક્તિ અને શ્રદ્ધા સાથે પૂર્ણ કરે છે, તેમને આ વ્રતનું ફળ સંતાનના આશીર્વાદ સ્વરૂપે મળે છે. જે મહિલાઓ અવિવાહિત છે તે ભવિષ્યમાં સારા સંતાનની કામના કરવા માટે આ દિવસે એક વ્રત રાખે છે.
જ્યારે પતિ-પત્ની બંને સંપૂર્ણ નિષ્ઠા અને ભક્તિ સાથે વ્રત રાખે છે, ત્યારે તે વધુ અસરકારક છે. લોકો સૂર્યોદય પહેલા ઉઠે છે અને સ્નાન કરીને સ્વચ્છ વસ્ત્રો પહેરીને તૈયાર થાય છે. ત્યારપછી તેઓ ઈષ્ટદેવની સામે પૂરી ભક્તિ અને શ્રદ્ધા સાથે પૂજા કરે છે.
તેઓ કૃષ્ણના મંદિરે જાય છે અને પ્રસાદ, ધૂપ, પ્રકાશ, દીવો, ફૂલ, ફળ, ભોગ અને ચંદન ચઢાવે છે. તેઓ ભક્તિ ગીતો ગાય છે અને સંતન ગોપાલ મંત્રનો જાપ પણ કરે છે. બાદમાં, તેઓ ઘીના દીવાથી કૃષ્ણજીની મૂર્તિની આરતી કરે છે અને તેમને સંતાન પ્રાપ્તિ માટે પ્રાર્થના કરે છે.
કેટલાક લોકો કૃષ્ણના જન્મ અને પૂજા પછી વ્રત તોડી નાખે છે, પરંતુ કેટલાક લોકો જ્યારે સૂર્યોદય થાય છે ત્યારે વ્રત ખોલે છે. ભગવાનના જન્મ પછી, ભક્તિ અને પરંપરાગત ગીતો ગાવામાં આવે છે. જો આપણે પૂર્ણ ભક્તિ અને શ્રદ્ધા સાથે પ્રાર્થના કરીએ તો ભગવાન શ્રી કૃષ્ણ તેમના તમામ પાપો અને દુઃખ દૂર કરે છે અને હંમેશા માનવતાનું રક્ષણ કરે છે.
ક્યારે અને શા માટે ઉજવવામાં આવે છે?
ભગવાન શ્રી કૃષ્ણનો જન્મદિવસ ખૂબ જ ધામધૂમથી ઉજવવામાં આવે છે. જન્માષ્ટમીને શ્રી કૃષ્ણના જન્મદિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. રક્ષાબંધન પછી ભાદ્રપદ મહિનાના કૃષ્ણ પક્ષની અષ્ટમી તારીખે જન્માષ્ટમી આવે છે. શ્રી કૃષ્ણ દેવકી અને વાસુદેવના આઠમા પુત્ર હતા.
મથુરા નગરીનો રાજા કંસ હતો અને તે ખૂબ જ અત્યાચારી હતો. કંસનો અત્યાચાર દિવસેને દિવસે વધતો જતો હતો. એક સમયે આકાશ તરફથી અવાજ આવ્યો કે તેની બહેન દેવકીનો આઠમો પુત્ર તેને મારી નાખશે. આ અવાજ સાંભળીને કંસએ તેની બહેન અને તેના પતિને જેલમાં ધકેલી દીધા.
કંસે એક પછી એક દેવકીના સાત બાળકોને મારી નાખ્યા. જ્યારે દેવકીને આઠમું સંતાન થયું, ત્યારે ભગવાન વિષ્ણુએ વાસુદેવને આદેશ આપ્યો કે કૃષ્ણને ગોકુલના યશોદા મા અને નંદ બાબા પાસે લઈ જાઓ, જ્યાં તેઓ કંસથી સુરક્ષિત રહેશે. શ્રી કૃષ્ણનો ઉછેર યશોદા મા અને નંદ બાબાની દેખરેખ હેઠળ થયો હતો. તેમના જન્મની ખુશીને કારણે દર વર્ષે જન્માષ્ટમીનો તહેવાર ઉજવવા લાગ્યો.
દહીં-હાંડી સ્પર્ધાઃ
જન્માષ્ટમીના દિવસે દેશમાં ઘણી જગ્યાએ મટકી ફોડવાની સ્પર્ધાનું પણ આયોજન કરવામાં આવે છે. દહીંહાંડીમાં તમામ જગ્યાએથી બાળકો ભાગ લે છે. હાંડી છાશ અને દહીંથી ભરીને દોરડાની મદદથી આકાશમાં લટકાવવામાં આવે છે.
આ માટલા તોડવા માટે બાળકો દ્વારા પ્રયાસો કરવામાં આવે છે. દહીં હાંડી સ્પર્ધામાં જીતનાર ટીમને યોગ્ય પુરસ્કાર આપવામાં આવે છે. જે ટીમ મટકી ફોડવામાં સફળ થાય છે તે ઈનામની હકદાર છે.
લોક રક્ષક શ્રી કૃષ્ણઃ
કહેવાય છે કે જ્યારે કૃષ્ણજીનો જન્મ થયો ત્યારે કારખાનાના તમામ રક્ષકો ઊંઘી ગયા હતા અને દેવકી અને વાસુદેવના બંધનો આપોઆપ ખૂલી ગયા હતા અને કારખાનાના દરવાજા આપોઆપ ખુલી ગયા હતા. પછી આકાશવાણી થઈ કે કૃષ્ણને વહેલી તકે ગોકુળ પહોંચાડવામાં આવે.
તે પછી કૃષ્ણના પિતા તેને સૂપમાં સુવડાવીને ગોકુળ ગયા હતા અને વર્ષાઋતુમાં કૃષ્ણને નંદાના સ્થાને છોડીને ગયા હતા. બધા તેને કૃષ્ણનો ચમત્કાર માને છે. નહિંતર, કંસે કૃષ્ણના સાતેય ભાઈઓને મારી નાખ્યા હતા. તો પછી કૃષ્ણે બાળપણમાં કંસ અને તેના રાક્ષસોને કેવી રીતે માર્યા.
આ કારણથી લોકો તેમને ભગવાનનો અવતાર માનતા હતા. તેથી જ લોકો તેમની પૂજા કરે છે. શ્રી કૃષ્ણે ગોકુલમાં રહીને બાળકોના ઘણા મનોરંજન કર્યા હતા. તે તેના ગોવાળિયા મિત્રો સાથે ગાયો ચરાવવા જતો હતો. ગોકુલના તમામ લોકો કૃષ્ણને ખૂબ પ્રેમ કરતા હતા. કૃષ્ણ દરેકને મદદ કરવા હંમેશા તૈયાર રહેતા.
શ્રી કૃષ્ણને બોલની રમત ખૂબ જ પસંદ હતી.તેણે ઈન્દ્રના અભિમાનને કચડી નાખ્યું હતું. તેણે બ્રજને મોટી આફતોમાંથી બચાવ્યો. શ્રી કૃષ્ણે લોકોની રક્ષા માટે અનેક કાર્યો કર્યા હતા. જેના કારણે તે લોકોમાં ખૂબ જ લોકપ્રિય બન્યો હતો.તેમને સમાજમાં નાના ગણાતા તેને પોતાનો મિત્ર બનાવી લીધો હતો.
એ જ મિત્રો સાથે તેણે જીવન વિતાવ્યું. તેમણે લોકોને ગાયનું મહત્વ જણાવ્યું. તેમણે લોકોને ગાયોના રક્ષણ અને પાલન માટે પ્રોત્સાહિત કર્યા. આનાથી પણ ખેતીની પ્રગતિ થઈ. આનાથી ગોપાલોથી લોકોના સ્વાસ્થ્યમાં ઘણો સુધારો થયો. શ્રી કૃષ્ણે કંસનો વધ કર્યો અને તેના માતા-પિતા અને દાદાને તેના બંધનમાંથી મુક્ત કર્યા અને તેમના દાદાજીને ફરીથી મથુરાના રાજા બનાવ્યા.
મંદિરોના દ્રશ્યો:
જે દિવસે શ્રી કૃષ્ણ જન્માષ્ટમી ઉજવવામાં આવે છે તે દિવસે મંદિરોને વિશેષ રીતે શણગારવામાં આવે છે. જે દિવસે જન્માષ્ટમી થાય તે દિવસે આખો દિવસ ગોળ રાખવાનો કાયદો છે. જન્માષ્ટમીના દિવસે દરેક વ્યક્તિ 12 વાગ્યા સુધી વ્રત રાખે છે.
આ દિવસે રાસલીલાનું પણ આયોજન કરવામાં આવે છે. શ્રી કૃષ્ણ જન્માષ્ટમીના દિવસે દરેક બાળકના ઘરની સામે પારણા શણગારવામાં આવે છે. તેઓએ નાના કૃષ્ણને તે પારણામાં સુવા માટે મૂક્યા. કંસની ફેક્ટરી બનાવીને તેમાં દેવકી અને વાસુદેવ બેઠા છે અને તેઓ ફેક્ટરીની બહાર સૈનિકોને બેસાડે છે.
એ જ રીતે અન્ય રમકડાં કૃષ્ણની આસપાસ રાખો. તેમને જોવા માટે આસપાસથી ઘણા લોકો આવે છે. તે લોકોની આસપાસ મેળાનું આયોજન કરવામાં આવે છે, જ્યાં વધુ જગ્યા હોય ત્યાં ઝુલાઓ હોય છે અને રમકડા વેચનારાઓ પણ આવે છે.બાળકો અહીં પારણું જોવાની સાથે સાથે ઝૂલા પણ જુએ છે અને રમકડા પણ ખરીદે છે.
બાળકો ખાસ કરીને જન્માષ્ટમી પર ખૂબ જ ઉત્સાહિત હોય છે કારણ કે તેમને ઘણા પ્રકારના રમકડા ખરીદવાના હોય છે અને તેમના પારણાને સજાવવાના હોય છે. કૃષ્ણલીલા પણ ઘણી જગ્યાએ કરવામાં આવે છે. આમાં મથુરાના જન્મભૂમિ મંદિર અને બાંકે બિહારીનું મંદિર મુખ્ય છે. બાળકો લોકોને કહેતા કે કેવી રીતે શ્રી કૃષ્ણ તેમના મિત્રો સાથે ગાયો ચરાવવા જતા હતા.
ગોપીઓ તેને કેટલો પ્રેમ કરતી હતી. તે તેની વાંસળીના સૂર સાંભળવા માટે તમામ કામ છોડીને ભાગી જતી. આ દિવસે મંદિરોમાં આવી અનેક પ્રવૃત્તિઓની ઝાંખીઓ જોવા મળે છે. આ તહેવાર મથુરા, વૃંદાવન અને બ્રજના અન્ય શહેરોમાં ખૂબ જ ધામધૂમથી ઉજવવામાં આવે છે.
શ્રી કૃષ્ણ જન્માષ્ટમીના દિવસે ત્રણ ચાર દિવસ પહેલા મંદિરની સજાવટ શરૂ થાય છે.જનમાષ્ટમીના દિવસે મંદિરની સુંદરતા પરાકાષ્ઠાએ પહોંચે છે. મંદિરોને રંગીન બલ્બથી શણગારવામાં આવે છે જે વીજળીથી બળે છે. કેટલીક જગ્યાએ, ઝાંખીઓ નીકળે છે, જે શેરીઓ, વિસ્તારો અને દુકાનોમાંથી થઈને મંદિર સુધી પહોંચે છે.
સવારથી જ ભક્તોની ભીડ જોવા મળે છે જે મોડીરાત સુધી અટકતી નથી.આ દિવસે સામાજિક કાર્યકરો પણ મંદિરના કામો કરાવવામાં મદદ કરે છે.જનમાષ્ટમીના દિવસે મંદિરમાં એટલી ભીડ હોય છે કે ભગવાન કૃષ્ણના દર્શન કરવા માટે લોકોએ કતારોમાં ઉભા રહેવું પડે છે. મંદિરની બહાર સુરક્ષા માટે પોલીસ તૈનાત છે.
ઉપસંહાર:
જન્માષ્ટમીના દિવસે વ્રત રાખવાનો કાયદો છે. લોકોએ પોતપોતાની ક્ષમતા મુજબ વ્રત રાખવું જોઈએ. ભગવાન ગમે તે હોય, તે અમને નથી કહેતા કે તમારે મારા માટે ભૂખ્યા રહેવું જોઈએ, તેથી તમારે તમારી શ્રદ્ધા મુજબ વર્તુળ કરવું જોઈએ, જો તમે આખા દિવસ ના વ્રતમાં કંઈપણ ન ખાશો તો તમારા સ્વાસ્થ્યને અસર થઈ શકે છે.
એટલા માટે આપણે શ્રી કૃષ્ણના સંદેશાને અપનાવવો જોઈએ. દુનિયામાં જ્યારે પણ દુ:ખ, પાપ, અનાચાર અને ભ્રષ્ટાચારમાં વધારો થાય છે, ત્યારે તેને દૂર કરવા માટે કોઈ મહાન શક્તિનો પણ જન્મ થાય છે. એટલા માટે માણસે હંમેશા સત્કર્મોમાં વ્યસ્ત રહેવું જોઈએ.