વાતચીત એ એક એવી કળા છે જે કાં તો વ્યક્તિ માટે સન્માન લાવી શકે છે અથવા તે કોઈનું અપમાન કરી શકે છે. અને આ કારણોસર, કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ્સ આપણા બધા મનુષ્યોના જીવનમાં ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે.
કારણ કે સામાન્ય રીતે આગળ વધવા માટે આપણી પાસે કેટલાક ખાસ તત્વો હોવા જરૂરી છે, જેના હેઠળ તમે સરળતાથી તમારી મંઝિલ પ્રાપ્ત કરી શકો છો. તેથી, મુખ્યત્વે કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ્સ પર ભાર મૂકવામાં આવે છે, જે તમારા માટે ફાયદાકારક સાબિત થાય છે. આજે અમે તમને કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ્સ સંબંધિત તમામ માહિતી આપવા જઈ રહ્યા છીએ જેથી આવનારા સમયમાં તમે તમારી જાતને વધુ વિકસિત કરી શકો અને તમારી અંદર બદલાવ લાવી શકો અને સફળતાની સીડીઓ ચઢી શકો.
કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ્સ શું છે? (What is Communication skill in gujarati?)
કોમ્યુનિકેશન શબ્દ લેટિનમાંથી આવ્યો છે જેનો અર્થ થાય છે “માહિતીનું વિનિમય કરવું”. કોમ્યુનિકેશન દ્વારા, તમે વિવિધ માધ્યમો દ્વારા કોઈપણ પ્રકારની માહિતી એક જગ્યાએથી બીજી જગ્યાએ ટ્રાન્સમિટ કરી શકો છો.
જો તમારે કોઈપણ ક્ષેત્રમાં આગળ વધવું હોય તો કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ કામમાં આવે છે, જેના હેઠળ તમારું અસરકારક સ્વરૂપ જોવા મળે છે અને સાથે જ એ વાતનું પણ ધ્યાન રાખવામાં આવે છે કે તમે કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ દ્વારા કેવા છો.લોકો સાથે વાતચીત કરો અને અન્ય લાગણીઓ વ્યક્ત કરો. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો આપણે કહી શકીએ કે સંચાર કૌશલ્ય એ પોતાની જાતને અસરકારક રીતે રજૂ કરવાની રીત છે જેનો ઉપયોગ થવો જોઈએ.
કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ્સના પ્રકાર (Types of Communication skill)
મુખ્યત્વે ત્રણ પ્રકારની કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ હોય છે, જેના હેઠળ આપણે પોતાનામાં ખાસ ફેરફાર કરી શકીએ છીએ.
 |
| Image Credit : https://theyellowspot.com |
1) લેખિત કોમ્યુનિકેશન ( Written communication )
જ્યારે તમે તમારા મુદ્દા અથવા મંતવ્યો વ્યક્ત કરવા માટે લેખિત પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરો છો ત્યારે સંચારના આ સ્વરૂપનો ઉપયોગ થાય છે. આવી સ્થિતિમાં, લેખિત સંદેશાવ્યવહાર દ્વારા, તમને ઘણી પ્રકારની સુવિધાઓ મળે છે, જેના દ્વારા તમે સામગ્રી, પ્રિન્ટ મીડિયા જેવી વસ્તુઓનો ઉપયોગ કરીને આગળ વધી શકો છો.
2) મૌખિક કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ( Verbal communication skills )
આ એક એવું કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ છે, જેના દ્વારા એકબીજા સાથે વાત કરીને જ પોતાની અંદર ખાસ બદલાવ કે બદલાવ લાવી શકાય છે. જો તમે ઇચ્છો તો, જૂથમાં રહીને પણ મૌખિક સંદેશાવ્યવહાર હેઠળ સંચાર કૌશલ્ય વધારી શકાય છે. મૌખિક સંદેશાવ્યવહાર આપણા જીવનમાં ખાસ કરીને મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે જ્યાં આપણે આ સંચાર કૌશલ્યનો ઉપયોગ આપણામાં સકારાત્મક ફેરફારો લાવવા માટે કરી શકીએ છીએ.
3) બિન-મૌખિક કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ ( Non verbal communication skills)
તેને એક ખાસ પ્રકારનું સંચાર કૌશલ્ય માનવામાં આવે છે, જેના હેઠળ તે તેની બોડી લેંગ્વેજ દ્વારા બતાવવામાં આવે છે અને તેના વ્યક્તિત્વનો સાચો ખ્યાલ પણ મેળવી શકે છે.
કોમ્યુનિકેશન સ્કીલના વિવિધ માધ્યમો
જ્યારે પણ સારી કોમ્યુનિકેશન સ્કીલનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે, ત્યારે તેના હેઠળ ઘણા પ્રકારના માધ્યમો ઉપલબ્ધ છે, તેને ધ્યાનમાં રાખીને આપણે આપણી વાત સમજી શકીએ છીએ અને આગળ વધી શકીએ છીએ.
- સામાન્ય રીતે, સંદેશાવ્યવહાર કૌશલ્યનું મુખ્ય સાધન લોકોના જૂથને ગણવામાં આવે છે, જ્યાં લોકો તેમની ચોક્કસ વસ્તુઓ બોલીને સંચાર કૌશલ્ય વધારવાનું પસંદ કરે છે.
- આ સિવાય કોમ્યુનિકેશન કૌશલ્યનું મુખ્ય માધ્યમ ટેલિવિઝન, રેડિયો માનવામાં આવે છે, જે ક્યાંકને ક્યાંક માહિતીનો સંચાર કરે છે.
- સોશિયલ મીડિયાને કોમ્યુનિકેશનના મુખ્ય માધ્યમ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, જેનો લોકો આજના સમયમાં વધુને વધુ ઉપયોગ કરે છે.
- ઘરો પર આવતા અખબારો દ્વારા સંદેશાવ્યવહાર કૌશલ્યમાં પણ વધારો થાય છે, જે માહિતી ઉપરાંત રસપ્રદ માહિતી પણ પ્રદાન કરે છે.
- આ સિવાય ઈન્ટરનેટ એક એવું માધ્યમ છે, જે કોમ્યુનિકેશન વધારવાનું કામ કરે છે અને રસપ્રદ માહિતી દ્વારા અનેક પ્રકારની વસ્તુઓ શેર કરે છે, જે ક્યાંકને ક્યાંક આપણા માટે ફાયદાકારક હોય છે અને ચોક્કસપણે આપણને વિચલિત થતા અટકાવે છે.
 |
| Image Credit : https://www.chanty.com/ |
કોમ્યુનિકેશન સ્કિલ વધારવાની મુખ્ય રીતો
ઘણી વખત લોકોની કોમ્યુનિકેશન સ્કિલ સારી હોતી નથી અને તેને વધારવા માટે ખાસ પદ્ધતિઓનો પ્રયાસ કરવામાં આવે છે. આવી સ્થિતિમાં, આજે અમે તમને કેટલીક મુખ્ય રીતો વિશે જણાવવા જઈ રહ્યા છીએ જેના દ્વારા તમે તમારી વાતચીત કુશળતાને વધારી શકો છો.
- જ્યારે પણ તમે કોમ્યુનિકેશન કરવા માંગો છો, ત્યારે સૌથી પહેલા તમારે સરળ ભાષાનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ જે લોકો સરળતાથી સમજી શકે અને જેના દ્વારા તમે તમારી વાતને નવી રીતે સમજાવી શકો.
- આ સિવાય જ્યારે પણ મેસેજ મોકલવામાં આવે ત્યારે હંમેશા એ વાતનું ધ્યાન રાખવું જોઈએ કે મેસેજ મોકલતી વખતે તમારું મન ખુલ્લું હોય અને તમે કોઈ પ્રકારનું દબાણ ન બનાવો.
- હંમેશા તમારી બોડી લેંગ્વેજ પર ખાસ ધ્યાન આપો કારણ કે કેટલીકવાર જો બોડી લેંગ્વેજ યોગ્ય ન હોય તો લોકોને તેમનો દૃષ્ટિકોણ સમજાવવામાં મુશ્કેલી પડે છે.
- જેમ તમને બોલવું ગમે છે તેમ લોકોની વાત સમજવી પણ જરૂરી છે. આ માટે એ ખૂબ જ જરૂરી છે કે તમે લોકોને પૂરતો સમય આપો અને તેમની વાત ધ્યાનથી સાંભળો જેથી તે સમયે કોમ્યુનિકેશન સ્કિલને યોગ્ય રીતે આગળ વધારી શકાય.
- કોમ્યુનિકેશનમાં એક વાત સૌથી મહત્વની માનવામાં આવે છે કે જ્યારે પણ તમે કોઈના સંપર્કમાં હોવ ત્યારે હંમેશા આંખ મીંચીને વાત કરો. જો તમે આવુ નહી કરો તો તમને કમજોર માનવામાં આવે છે અને પછી તમારું કામ પણ બગડી શકે છે.
- વાતચીત કૌશલ્ય સુધારવા માટે, વ્યક્તિએ હંમેશા લોકો સાથે વાત કરવી જોઈએ અને કોઈપણ પ્રકારની સમસ્યાના કિસ્સામાં ખુલીને વાત કરવી જોઈએ. આમ કરવાથી તમે તમારામાં પરિવર્તન લાવશો અને તમે કોમ્યુનિકેશનનો વિકાસ કરી શકશો.
કોમ્યુનિકેશન સ્કિલનું મહત્વ ( Importance of Communication Skill In Gujarati)
કોમ્યુનિકેશન સ્કિલ આપણા જીવનમાં ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે, જેના કારણે આપણે આપણા જીવનમાં પરિવર્તન લાવી શકીએ છીએ અને આગળ વધી શકીએ છીએ. આવી સ્થિતિમાં, આવા કેટલાક ક્ષેત્રોમાં સંચાર કૌશલ્યનું વિશેષ મહત્વ જોવા મળે છે, જેના વિશે આજે આપણે વિગતવાર ચર્ચા કરવા જઈ રહ્યા છીએ.
વ્યાવસાયિક જીવનમાં મહત્વ
જો તમે સારી નોકરીમાં છો, તો વ્યાવસાયિક જીવનમાં કોમ્યુનિકેશન સ્કિલનું ખૂબ મહત્વ જોવામાં આવે છે. જે અંતર્ગત તમે તમારા સહકર્મચારીઓ સાથે વાત કરી શકો છો, તેમના વિચારોને ખાસ સ્વરમાં સમજી શકો છો અને તેના દ્વારા તમે તમારા સહકર્મીઓ સાથે સારા સંબંધ બનાવી શકો છો, જે તમારા માટે ખૂબ જ ફાયદાકારક છે.
વિદ્યાર્થી જીવનમાં મહત્વ
જો તમે તમારા વિદ્યાર્થી જીવનમાં છો, તો આવી પરિસ્થિતિમાં તમારા માટે સંચાર કૌશલ્ય ખૂબ અનુકૂળ રહેશે. કારણ કે તે તમને ક્યાંક ને ક્યાંક આગળ વધવાની પ્રેરણા આપે છે અને તમે તમારી વાત ખુલ્લા વિચારો સાથે લોકોની સામે રજૂ કરી શકો છો. વિદ્યાર્થી જીવનમાં સંચાર કૌશલ્ય દ્વારા જીવનમાં આવતી ગરબડને પણ સુધારી શકાય છે.
ગૃહિણીના જીવનમાં મહત્વ
જો તમે ગૃહિણી છો અને તમે તમારી કોમ્યુનિકેશન સ્કિલમાં સુધારો કરો છો, તો ઘણી રીતે તમારા કામને સરળ બનાવી શકાય છે અને તમે તમારી જાતને વધારીને નવી વસ્તુઓ શીખી શકો છો. ઘણી વખત એવું બને છે કે આપણે આપણા વિશેની સાચી માહિતી લોકોને આપતા નથી, પરંતુ જો આપણે આપણી કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ વધારવી હોય તો લોકો સાથે વાતચીત કરવાથી ફાયદો થઈ શકે છે.
અંગત જીવનમાં કોમ્યુનિકેશન સ્કિલનું મહત્વ
આપણા રોજબરોજના જીવનમાં આપણે આપણી વાતો પર ખાસ ધ્યાન આપતા નથી, પરંતુ અંગત જીવનમાં પણ આપણા માટે કોમ્યુનિકેશન સ્કિલ પર ધ્યાન આપવું જરૂરી બની જાય છે. જેના દ્વારા સ્વ-વિકાસ થઈ શકે છે અને વ્યક્તિત્વનો પણ વિકાસ થઈ શકે છે. જીવનમાં પણ એ બધી બાબતોને ધ્યાનમાં રાખીને આપણે આગળ વધી શકીએ છીએ, જેના દ્વારા કોમ્યુનિકેશન સ્કિલને સુધારી શકાય છે અને નવી દિશામાં જોડી શકાય છે.
કોમ્યુનિકેશન સ્કિલ વધારવા માટે પોઈન્ટ ટુ પોઈન્ટ વાત કરવી જરૂરી છે.
જ્યારે પણ તમે તમારી કોમ્યુનિકેશન કૌશલ્યને વધારવા માંગતા હોવ ત્યારે હંમેશા પોઈન્ટ ટુ પોઈન્ટ વાત કરવી જરૂરી માનવામાં આવે છે. એક સર્વે અનુસાર જો તમે પોઈન્ટ ટુ પોઈન્ટ વાત કરો છો તો સામેની વ્યક્તિ પર તેની ઊંડી અસર પડે છે અને સાથે જ તમારી વાત બોલવા પર પણ ખાસ ભાર મૂકવામાં આવે છે.
એવું માનવામાં આવે છે કે આ કરવાથી વ્યક્તિમાં આત્મવિશ્વાસ વધે છે અને વ્યક્તિ પોતાના મુદ્દાને અસરકારક બનાવી શકે છે જે કરવું સરળ છે પણ થોડું ધ્યાન આપવાની જરૂર છે.
શબ્દોનો યોગ્ય ઉપયોગ કરો
કેટલીકવાર આપણે આપણા શબ્દો પર ધ્યાન આપી શકતા નથી અને આપણી સાથે અન્ય સમસ્યાઓ લઈ શકતા નથી. આવી સ્થિતિમાં, જો તમે કોમ્યુનિકેશન સ્કિલને યોગ્ય રાખવા માટે શબ્દોનો યોગ્ય ઉપયોગ કરો છો, તો તે અસરકારક વલણ પણ દર્શાવે છે અને તમે તમારા શબ્દોનો યોગ્ય રીતે લેખિતમાં ઉપયોગ કરી શકો છો. આવી સ્થિતિમાં, ફક્ત તે જ શબ્દોનો ઉપયોગ કરવો યોગ્ય છે, જે સામેની વ્યક્તિ સમજી શકે.
કોમ્યુનિકેશન સ્કિલમાં પણ બાળકોને મદદ કરો
આપણે હંમેશા કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ્સ વિશે માત્ર વડીલોને જ જ્ઞાન આપીએ છીએ, પરંતુ જો બાળકોને નાનપણથી જ કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ્સ વિશે યોગ્ય માહિતી આપવામાં આવે તો ભવિષ્યમાં તેમને કોઈ સમસ્યાનો સામનો કરવો પડતો નથી.
ઘણી વખત એવું બને છે કે બાળકોને યોગ્ય રીતે માર્ગદર્શન ન આપવાને કારણે તેમને પાછળથી સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડે છે. આવી સ્થિતિમાં જો તમે તેમને નાનપણથી જ કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ્સ વિશે સંપૂર્ણ માહિતી આપો તો સારું રહેશે કે જેથી તેઓ પોતાની જાતને લોકોની સામે યોગ્ય રીતે રજૂ કરી શકે અને કોઈપણ પ્રકારની ઉણપને પણ દૂર કરી શકે.
કોમ્યુનિકેશન સ્કિલ વડે જીવન સરળ બનાવો
કોમ્યુનિકેશન સ્કિલનો યોગ્ય રીતે ઉપયોગ કરવાથી જીવન સરળ બની શકે છે અને તમને લોકોને સમજવામાં તકલીફ પડતી નથી. આવી સ્થિતિમાં જો તમે તમારી કોમ્યુનિકેશન સ્કિલને સુધારી લેશો તો તમે ચોક્કસપણે ભવિષ્ય વિશે જાગૃત રહી શકો છો અને પછી કોઈપણ કામ સરળતાથી પૂર્ણ કરી શકો છો, જેથી તમે ક્યારેય ગભરાશો નહીં કે ગભરાશો નહીં, પરિસ્થિતિ ઊભી થશે.